‘De Lachende Ooi’ helpt om balans terug te brengen

25 apr 2024

Schapenbegrazing draagt bij aan herstel Kempische heideterreinen

De heideterreinen in de Kempen zijn een belangrijk onderdeel van de natuur in Brabant. Helaas hebben de flora en fauna in deze gebieden het om verschillende redenen vaak moeilijk. Gerichte beheerwerkzaamheden kunnen helpen om deze heidesoorten te behouden voor de toekomst. Een van die maatregelen is schapenbegrazing. En omdat de problematiek niet bij de dorpsgrenzen stopt, besloten verschillende Kempengemeentes en Brabant Water de handen ineen te slaan en de problemen aan te pakken. Dat heeft geresulteerd in een waardevol natuurherstelproject. Ook dit jaar zullen de schapen van ‘De Lachende Ooi’ komen helpen om de balans in deze bijzondere heidegebieden terug te brengen.

Wat is er aan de hand?

De belangrijkste oorzaak voor de problemen is de grote hoeveelheid stikstof die in de bodem van onze natuur terecht komt. Dat resulteert in vermesting en verzuring. De balans in de bodem is dan verstoord en dat betekent dat veel planten en dieren die in het gebied thuishoren, in de problemen komen. Zo ook in de Kempische heidegebieden.

Bij vermesting zitten er meer voedingsstoffen in de bodem dan de typische heidesoorten nodig hebben en op kunnen nemen. Het overschot aan voedingsstoffen vormt een ideale voedingsbron voor allerlei ongewenste woekerende soorten, die vervolgens explosief groeien ten koste van de heidesoorten. Denk bijvoorbeeld aan grassen, zoals het pijpenstrootje. De rest van de voedingsstoffen komt in het bodem-, oppervlakte- en grondwater terecht. Dat leidt tot een verdere verstoring van ecologische processen en natuurlijke kringlopen.

Verzuring ontstaat als ammoniak en stikstofoxiden samenkomen met zwaveldioxide. Belangrijke stoffen zoals calcium, magnesium, kalium en natrium spoelen weg en de pH daalt. Hierdoor verandert de balans dusdanig dat het de bodem letterlijk zuur maakt. Verre van ideaal voor de vaak al zeldzame heideflora en -fauna.

Voor veel typische heidesoorten die de gebieden juist maken tot wat ze zijn, vormen deze omstandigheden een serieuze bedreiging. Om te voorkomen dat die soorten verdwijnen, is dit project een belangrijke stap in het beheer en behoud van de gebieden. Een typisch voorbeeld van heide die overwoekerd is door grassen en deels opslag van jonge bomen.

Met schapenbegrazing bereik je meerdere doelen
De schapen dragen bij aan het realiseren van meerdere doelen. Zo eten ze de grassen, jonge boompjes en struikjes die heel snel groeien of de neiging hebben te gaan woekeren. Daarmee zorgt de kudde ervoor dat de heide weer voldoende ruimte krijgt om te kunnen groeien en te verjongen. Zo kan er meer variatie in de vegetatiestructuur ontstaan. Dat betekent meer afwisseling tussen oude en jonge heide en de aanwezigheid van struweel, open zandige plekken en korte grazige begroeiingen. Dat resulteert in een grotere diversiteit aan plant- en diersoorten.
Via de vacht en hoeven van de schapen kunnen typische soorten zoals kruip- en stekelbrem zich ook beter verspreiden. Het gaat daarbij niet alleen om het behoud van de heide zelf.

Er zijn heel veel dieren, zoals insecten, reptielen en vlinders, die afhankelijk zijn van de typische heidebegroeiing. De schapen helpen dus om zowel de flora als de fauna in het gebied te koesteren. Bovendien versterkt de aanwezigheid van de kudde de natuurbeleving in de heidegebieden.